Wie vanaf de molen de Gooyer richting Czaar Peterstraat koerst, wordt als eerste getroffen door een nieuwbouwblok ter rechterzijde, dat eruit ziet of het al eeuwen in aanbouw is. De oplevering moet in de loop van 2016 plaatsvinden. Alle appartementen zijn verkocht. De vormgeving is half-modern, met wat trespa timpanen langs de bovenfries (een zeer opervlakkige knipoog naar de voormalige marinegebouwen uit de buurt), en - nieuw voor deze straat - een arcade op plinthoogte. De woonruimte is uitgebreid, zonder de rooilijn aan te tasten. De bomen delfden het onderspit. De Czaar Peterstraat is uitgeroepen tot leukste winkelstraat van Nederland in 2015. Dat nodigt uit tot het peilen van de gezelligheid. In vergelijking tot Jan Evertsen, Rijnstraat en Kinkerstraat is de Czaar Peter geen brede straat. Tramlijn 10 is een aantal jaren geleden doorgetrokken naar het Azartplein, op de voormalige oostelijke havenkades (de 10e OV-verbinding sinds het ontstaan van de straat). Veel ruimte, behalve voor een fietspad en een enkele rijstrook naast de trambaan, blijft er niet over. Het autoverkeer mag hier voorlopig over de trambaan. De stoep is niet breed. Aan de linkerzijde staat een blok tachtiger jaren stadsvernieuwing, in dit geval compleet met half ondergrondse bergruimten die we zo goed kennen uit het oude Nieuw-West. De entree van de Czaar Peterstraat maakt aldus nog weinig indruk. Aan het einde van het stadsvernieuwingsblok springt de straat in. In een in de loop der jaren krachtig verbouwde voormalige politiepost (oorspronkelijk 1887) is daar restaurant Instock gevestigd. Een restaurant dat zijn keuken vooral vult met onverkoopbare voorraden uit supermarkten als Albert Heijn. De jonge-moeder-met-kinderen bakfiets op de voorgrond benadrukt: hier is iets hips gaande. Op de vorige foto zag u rechts al het volgende tachtiger jarenblok verschijnen met een groene band op ooghoogte, die we hier beter in het vizier hebben. Buurtsuper Attent (een Spar franchise). Die zit hier al een stuk langer dan Instock, en is eigenlijk nog de enige 'oude nieuwe' buurtwinkel die in deze straat is overgebleven. Nogmaals de Attent, van de overkant. Zoals gezegd, de enige winkel in de straat waar men nog terecht kan voor dagelijkse boodschappen. Het tachtiger jarenblok behoeft geen nadere toelichting: we krijgen weer een stuk weinig geïnspireerde woonplint. Op foto's uit de eerste helft van de 20e eeuw kunnen we zien hoe de Czaar Peterstraat van voor tot achter aan beide zijden van de straat, was gevuld met winkels, bedrijfjes en heel veel café's. Die voorzagen niet alleen de buurtbewoners, maar ook de scheeps- en spoorwerkers uit de directe omgeving in hun dagelijkse behoeften en versnaperingen. Zelfs in 1969 nog zien we een aaneengesloten rij winkels: Met het verdwijnen van de industriële- en havenactiviteit ging het ook langzaam achteruit met de Czaar Peterbuurt. In de tachtiger jaren is de straat vervallen. De stadsvernieuwing doet zijn intrede. Het is een van de meest duistere uithoeken van Amsterdam-Centrum geworden. De woningen zijn grotendeels verkrot. De buurt telt steeds meer randgroepjongeren, alcoholverslaafde zwervers, drugsdealers en heroïnehoertjes. Overal liggen gebruikte spuiten en condooms. (Anne Versloot in Ons Amsterdam, september 2008) Zoals gewoonlijk worden dergelijke observaties niet persé ondersteund door getuigenissen van bewoners, maar de fysieke gesteldheid van de bebouwing was zeker niet best. Er is veel gekraakt in de omgeving. In juli 1988 wordt een kraakbolwerk in de parallelle Conradstraat ontruimd. Maar net als in andere buurten zorgen krakers en hun medestanders ervoor dat de oorspronkelijke stadsvernieuwingsgedachte - sloop en nieuwbouw - wordt genuanceerd. Er komt meer aandacht voor behoud van de 'sfeer'. Concreet: waar mogelijk (kostenafweging) wordt renovatie gepleegd, en anders wordt er gezocht naar nieuwe architectuur die kenmerken van de oorspronkelijke uitstraling van de gevelwanden tracht te behouden. Wat ons zeker opvalt: de straat ziet er behoorlijk verzorgd uit. Ja, er staat een container voor café Romario's (zie volgende foto), en een aantal voormalige winkelruimtes zijn woonhuizen geworden met weinig fantasievolle straatramen. En er is leegstand - waar niet. We hebben niet kunnen ontdekken of café Romario's nu gesloten is of verbouwd wordt. Is eigenaar Dirk vertrokken? Dat zal diverse dames verdriet doen, zo begrepen we. Ook goed te zien, boven de plint, is hoe de pandeigenaren de uitdaging van de vensters hebben aangepakt. Alle ramen zijn nieuw, maar de oplossingen zeer divers. Intussen lopen wij na het tweede tachtiger jarenblok langs een nieuwer nieuwbouwblok met maisonettes. Prettige woningen ongetwijfeld, maar voor de wandelaar weinig inspirerend. Zoals met de voorgaande blokken is enige associatie met 1900 ver te zoeken. Overigens zijn de onderstukken ook in te richten als bedrijfsruimte. Vanaf de hoek met de Eerste Leeghwaterstraat staan drie gerenoveerde panden. Een winkeltje met vintage in de naam, een winkeltje voor groene vingers en daarnaast is de stoep bezet door enige bewoners. Dat ziet er zeer knus uit. De hybride zone - de overgangszone tussen publiek en privé in een straat - is hier vrij extreem. De bewoners hebben de hele breedte van de stoep ingenomen, zij het tijdelijk. De voetganger dient of een omtrekkende beweging te maken, of de privésfeer in het openbaar te doorbreken. Het volgende nieuwbouwblok doemt op. In dit blok heeft men wel aan de plint gedacht. De ruimtes kunnen als winkel of bedrijfsruimte worden ingericht. Zo hebben we hier een acupunctuurpraktijk en ernaast een winkel met benodigdheden voor oriëntaalse dansen. Kleding, accessoires, woondingetjes. Wat de focus van deze winkel is wordt niet direct duidelijk. Maar met de stoeltjes buiten en een vaasje bloemen erbij, komt het artistiek en best gezellig over. Na de hoek een heel rijtje mooi gerenoveerde panden, afgesloten door dit pand met het winkeltje Worscht. Voor de brievenbussen van de bewoners ernaast is een ingenieuze oplossing gevonden. Dan volgt weer een stuk nieuwbouw in dezelfde architectuur als hierboven. Deze foto (van de overkant genomen) van de nieuwbouw na Worscht laat zien hoe de architect gepoogd heeft het smalle verticale ritme van de oudbouwwanden te bewaren in zijn ontwerp. Tja. Het past in ieder geval beter dan het maisonettesblok dat we eerder zagen, maar heel enthousiast kunnen we er niet van worden. In dit stuk plint trouwens advies- en reclamebureaus. De creatieve kenniswerkers waar (stedenbouwkundige) beleidsmakers het zo graag over hebben! Iets verderop, hoek Lijndenstraat, vinden we Helena Primakoff, een inmiddels groter gegroeide alternatieve broodjeszaak, nu meer een cafetaria met terras op zonnige dagen. Denk aan stevige bruine boterhammen met biologische boerenkaas. Ook weer in een mooi gerenoveerd hoekblok. Het blok tussen Lijndenstraat en kop van de Czaar Peterstraat is praktisch af. Hier opnieuw prachtige renovatie van de oudbouw. De huisnummers zijn nog provisorisch. We lopen terug. Hier eerst een stuk gerenoveerde woonwand. Op de foto betreft het trouwens winkels die op dit ogenblik als woningen worden benut. De foto illustreert nog twee typische eigenschappen van de Czaar Peterstraat: de donkerte die altijd op de loer lijkt te liggen en de iepen die aan beide zijden door de hele straat staan - op het nieuwe arcadeblok aan de hoek van de Cruquiuskade na. Die bomen zijn natuurlijk deels verantwoordelijk voor de donkerte. De Amsterdamse band Tröckener Kecks verwoordde het ooit zo: Tijd voor een wandeling in de buurt Waar het altijd ruikt naar bloemenwater Straten veel te smal voor zon Het waait er Ook al waait het niet Maar dat lied stamt uit de tijd van het verval. Vandaag de dag ligt de straat er bijzonder opgepoetst bij. Hierboven zien we wat de 776 publieksstemmers voor ogen heeft gestaan toen zij de Czaar Peterstraat tot leukste winkelstraat van Nederland 2015 bestempelden. Dat de prijzen van de wijnen bij de Enoteca, de kazen bij Kef en de worst bij Worscht van bovenmodaal gehalte zijn, geeft aan hoezeer de doelgroep is veranderd. En hoe bouw- en vestigingsbeleid ook sociaal-politiek beleid is. In één der laatste stukjes gerenoveerde oudbouw richting Oostenburgergracht staan nog een paar winkelpandjes te huur. De Keyzer is een gecombineerd zorg- en wooncomplex dat op de plaats is gekomen van de zogeheten dubbeltjespanden. De dubbeltjespanden waren een initiatief van de Bouwmaatschappij tot Verkrijging van Eigen Woningen. Tussen 1878 en 1880 bouwde zij hier een blok woningen, bestemd voor arbeiders, met het vooruitzicht dat zij in de toekomst de eigenaar van hun huurwoning konden worden, door wekelijks naast hun huur ook een dubbeltje contributie te storten in de kas van de woningbouwvereniging. Dat ideaal is nooit gerealiseerd. De dubbeltjespanden leken nog op de monumentenlijst terecht te komen, maar na een zware gasexplosie in 2001 vervloog die hoop. In 2006 werd het blok gesloopt. De Keyzer-architect Tom Frantzen vertelt dat hij de maatvoering van 4,80m (de breedte van de dubbeltjespanden) overal heeft laten terugkomen in zijn ontwerp. Een aardige tekentafelgedachte, maar met de beleving van de plint heeft het weinig van doen. Dit is weer ronduit saai. Een laatste blik op de maatvoering van Tom Frantzen. Voor het gemak is hij vergeten dat de dubbeltjespanden één tot anderhalve verdieping lager waren. Dat komt de bezonning van de straat niet ten goede. Maar wel het minimum aantal te realiseren woningen.
Architecten van volkswoningbouw zijn gebonden aan programma's van eisen, in bouwkundige kringen kortweg 'programma's' genoemd. Een keurslijf, waarbij het beschikbare budget de belangrijkste beperking is, en het aantal te realiseren woningen, met de daarbij behorende minimumeisen aan oppervlak en voorzieningen, de tweede. Dit is een constante in de Amsterdamse stedenbouw. De creativiteit van de bouwmeesters wordt daarmee ernstig aan banden gelegd. Minimum is in de meeste gevallen ook maximum. Tot zover de excuses die we voor Tom Frantzen kunnen aanvoeren. Zijn plint biedt in principe mogelijkheden aan kleinere bedrijven, of winkels. Maar tot nu toe wordt de meeste ruimte ingenomen door zorgondersteunende faciliteiten, zoals Mediq. Wij zijn zelf meer voorstanders van historiserend terugbouwen, wanneer renovatie niet mogelijk meer is. Geef, op basis van tekeningen en foto's, de façades het uiterlijk van wat er ooit stond, of gestaan zou kunnen hebben, en richt de ruimtes erachter in overeenkomstig de huidige eisen en wensen. Het is fake, zonder meer, maar het zorgt voor de gebruiker wél voor continuïteit qua beleving. Die wordt in deze straat op veel plekken lelijk onderbroken. Het is jammer dat veel architecten dit zo ver beneden hun stand vinden. En, hoe gezellig is de Czaar Peterstraat? Op zijn minst kunnen we zeggen dat de straat bijna af is. Er wordt de laatste hand gelegd aan nieuwbouw en gerenoveerde panden. De straat ziet er netjes en best aangenaam uit. Er hebben zich specialistische bedrijfjes en winkeltjes gevestigd die ook voor een publiek van buiten de buurt mogelijk een omweg waard zijn. Niet dat het er erg druk was tijdens ons bezoek op een vroege zaterdagmiddag. De sfeer is nogal gemengd, met enerzijds zeer geslaagde restauratie/renovatie en anderzijds misgebakken nieuwbouw. Voorlopig lijken de oude en nieuwe bewoners de grootste winnaars te zijn in deze buurt. Hun omstandigheden zijn in de afgelopen jaren aanzienlijk verbeterd - hoewel dat duidelijk ten koste is gegaan van de lagere inkomensklassen. Of de Czaar Peterstraat in de toekomst naast een prettige woonplek ook een leuke verblijfplek wordt, dat gaan we nog zien. De leukste winkelstraat van Nederland lijkt ons voorlopig overdreven.
0 Reacties
|
Hoofdstukken
Alles
Hoofdstukken1 Achtergrond 1
2 Achtergrond 2 3 Osdorpplein 4 Jan Evertsenstraat 5 Rijnstraat 6 Oostpoort 7 Kinkerstraat 8 Czaar Peterstraat 9 Beethovenstraat 10 Burg. de Vlugtlaan 11 Krom Boomssloot 12 Javastraat 13 Van der Pekstraat De auteursMario de Jonker |